Theo ghi nhận của Cục An toàn thông tin - Bộ Thông tin và truyền thông, thời gian qua các vụ lừa đảo trên không gian mạng diễn biến phức tạp, các thủ đoạn ngày càng tinh vi, đối tượng lừa đảo nhắm vào thường là trẻ em, sinh viên, công nhân, nhất là người cao tuổi, do không cập nhật thông tin, không nhận diện được những thủ đoạn tinh vi của các đối tượng lừa đảo, lại dễ tin người, nên nhiều người đã bị sập bẫy của kẻ gian.

      Cuối năm là thời điểm các hoạt động cũng như nhu cầu trong đời sống của người dân nâng cao. Đây cũng là thời điểm để các tội phạm gia tăng hoạt động, trong đó tội phạm lừa đảo sử dụng công nghệ cao vẫn diễn biến phức tạp, chúng sử dụng đủ mọi thủ đoạn cùng với các chiêu thức tinh vi nhằm chiếm đoạt tài sản của những người nhẹ dạ, cả tin, nhất là người cao tuổi.

      Lợi dụng nhu cầu mua vé tàu, vé máy bay về quê, đi du lịch… vào dịp Tết sắp tới, các đối tượng sử dụng thủ đoạn bán "Combo du lịch giá rẻ" để lừa đảo chiếm đoạt tài sản. Đây không phải là hình thức lừa đảo mới, tuy nhiên với những thủ đoạn ngày càng tinh vi như lập các trang mạng xã hội ảo, tài khoản ảo, giả làm đại lý hoặc thậm chí còn lập các website có tên miền giống với các trang web chính thức để đăng tải bài viết quảng cáo bán "Combo du lịch giá rẻ" bao gồm các dịch vụ như vé máy bay, tour du lịch, phòng khách sạn, hỗ trợ làm visa trên không gian mạng với giá rẻ hơn nhiều so với giá thị trường. Khi có nạn nhân liên hệ, các đối tượng sẽ làm giả ảnh chụp biên lai, hóa đơn thanh toán và yêu cầu nạn nhân đặt cọc trước hóa đơn để chiếm đoạt tài sản.

      Chị N.T. H (34 tuổi, là giáo viên của một trường Trung học cơ sở trên địa bàn huyện Tam Bình), sau giờ lên lớp ở trường chị thường xuyên xem qua các trang web, các mạng xã hội bán hàng online để mua sắm, vì là giáo viên nên chị cũng không có nhiều thời gian đến các chợ truyền thống để mua sắm. Trong một lần vào trang web mua các sản phẩm tiêu dùng đặt mua hàng, sau đó có điện thoại giới thiệu là nhân viên của shop thông báo chị đặt hàng thành công và được tích lũy điểm đổi quà, hỏi chị có muốn tích lũy điểm nhận quả không, sau nhiền lần mua hàng chị nhận được điểm tương đương món quà gia dụng và thông báo chị được tích điểm gấp đôi và yêu cầu chị tham gia nhóm tích điểm gồm 3 người cho nhanh điểm số và nhận quà giá trị hơn, sau đó nhân viên giới thiệu chị tham gia vào nhóm tích điểm. Sau thời gian mua hàng nhóm chị đã tích lũy điểm tương đương đổi quà điện lạnh giá trị 30 triệu và yêu cầu chị chuyển khoản 10 triệu gồm phí và cọc tích điểm. Chị H liên hệ với các thành viên nhóm tích lũy điểm và nhận được thông tin đã chuyển khoản và nhận được quà, nên chị không ngần ngại chuyển khoản 10 triệu cho đối tượng để nhận quà, sau thời gian chuyển khoản chị không nhận được quà, khi liên hệ thí nhóm chat đã hủy nhóm và số điện thoại không liên hệ được, lúc đó chị mới biết mình bị lừa.

      Thời gian gần đây, nhiều địa phương xuất hiện rất nhiều các đối tượng giả danh cán bộ Công an gọi điện cho người cao tuổi đe dọa người cao tuổi vi phạm pháp luật và chuyển tiền qua ngân hàng. Trường hợp của Bà N.T. H (62 tuổi), ngụ thị xã Bình Minh, tỉnh Vĩnh Long là trường hợp điển hình. Bà H có con đia làm xa ở Bến Tre nên bà thuê nhà trọ ở quận Ninh Kiều, thành phố Cần Thơ buôn bán. Một hôm, bà H nhận được điện thoại và cho rằng là cán bộ của Công an hình sự và thông báo bà có tài khoản ngân hàng đang nợ 60 triệu đồng và có liên quan đến đường dây mua bán ma túy, các đối tượng ép nạn nhân chuyển khoản 50 triệu đồng thực hiện cho công tác điều tra. Bà H cho rằng "các đối tượng nói có liên quan đến nghiệp vụ liên quan đến buôn bán ma túy và liên quan đến cán bộ chủ chốt của cơ quan nhà nước và cán bộ ngân hàng, nên việc này bà cần tuyệt đối giữ bí mật, không được để lộ ra, nếu để lộ ra là công tác điều tra không thực hiện được, nên yêu cầu bà H phải tuyệt đối bí mật, các đối tượng thay đổi người thường xuyên điện thoại cho bà H, hối thúc bà H nhanh chóng chuyển tiền vào tài khoản ngân hàng", bà H giấu người thân trong gia đình, nhanh chóng đến ngân hàng rút tiền tiết kiệm và chuyển cho các đối tượng. Sau khi chuyển tiền xong thì bà H mới điện thoại cho con gái và mới biết mình đã bị lừa đảo.

      Các đối tượng lừa đảo sử dụng nhiều phương thức, thủ đoạn để người dân tin tưởng hoặc đe dọa người dân để chuyển tiền qua tài khoản cho các đối tượng, công tác điều tra, xử lý các đối tượng gặp nhiều khó khăn do các đối tượng sử dụng trên không gian mạng, đa phần các số điện thoại, các trang cá nhân như zalo, facebook, telegram đều là ảo, vì vậy rất khó khăn cho lực lượng công an xác minh, điều tra làm rõ. Hoạt động gian lận, lừa đảo trên không gian mạng hiện nay đang diễn ra rất phức tạp, với thủ đoạn tinh vi nhất là dịp cuối năm, nhiều chiêu thức đánh vào tâm lý hay lo lắng, nhẹ dạ, cả tin của người cao tuổi, khiến không ít trường hợp người dân bị sập bẫy lừa đảo của các đối tượng.

      Bộ Công an cũng cho biết, hiện nay có ba nhóm lừa đảo chính như: giả mạo thương hiệu, chiếm đoạt các tài khoản và các hình thức kết hợp khác, chính sự đa dạng của các hình thức lừa đảo dẫn đến rất khó khăn cho việc nhận diện đầy đủ thủ đoạn lừa đảo, cộng với sự nhẹ dạ, cả tin, ít theo dõi các thông tin cảnh báo của người cao tuổi nên không ít các nạn nhân dù có cảnh giác phần nào nhưng vẫn dính bẫy lừa đảo.

      Càng về cuối năm các vụ lừa đảo qua mạng ngày càng gia tăng với những chiêu trì hết sức tinh vi, có xu hướng đan xen, kết hợp giữa nhiều hình thức lừa đảo khác nhau, tập trung đánh vào tâm lý nạn nhân, để dễ dàng thực hiện thủ đoạn. Thời gian vừa qua, lợi dụng vào các ngày lễ, tết dương lịch được nghỉ nhiều ngày và các cơ quan chức năng tạo điều kiện cho người dân làm ăn xa về quê nghỉ lễ, tết và làm căn cước công dân, khai báo định danh điện tử mức 1, 2 nên các đối tượng lừa đảo giả danh cán bộ ủy ban xã, phường, thị trấn yêu cầu người dân khai báo lại thông tin đã khai báo về định danh điện tử hoặc yêu cầu người dân cài đặt lại mã VNeID và với mã này các đối tượng làm cho giao diện rất giống với mã thật, để người dân tin tưởng là giao diện của các cơ quan chức năng và người dân nghĩ rằng đối tượng điện thoại là cán bộ của cơ quan nhà nước. Để tránh bị lừa đảo, các cơ quan chức năng khuyến cáo người dân cần nâng cao cảnh giác, nhất là khi nhận được các cuộc được thoại từ người lạ, vì hiện cơ quan Công an không yêu cầu chuyển khoản vào tài khoản cá nhân hay thực hiện hoạt động điều tra qua điện thoại. Người dân cần thay đổi thông tin cá nhân cần đến trực tiếp tại cơ quan Công an để được hướng dẫn và thực hiện khai báo.

      Khi rơi vào tình huống các đối tượng lừa đảo qua mạng, thường các nạn nhân rất khó tỉnh táo để tránh khỏi việc bị rơi vào bẫy. Vì vậy, biện pháp cần thiết cho người dân vẫn phải là "phòng" hơn "chống". Lực lượng Công an  khuyến cáo: người dân cần nêu cao tinh thần cảnh giác, không để các đối tượng xấu lợi dụng lòng tin để chiếm đoạt tài sản và chú ý thực hiện các biện pháp sau:

      Không làm theo hướng dẫn, đăng nhập vào các đường link liên kết lạ trên các ứng dụng, tin nhắn do đối tượng xấu cung cấp. Không cung cấp bất kỳ nội dung gì liên quan đến thông tin cá nhân hoặc tài khoản ngân hàng cho các đối tượng xấu, nhất là thông qua các cuộc gọi, ứng dụng trên các thiết bị điện thoại di động. Không thực hiện việc chuyển khoản tiền để làm thủ tục vay tiền hoặc chứng minh tài chính khi bị đe dọa liên quan đến các vụ án. Không chuyển bất cứ khoản tiền nào để mua đơn hàng theo yêu cầu của các đối tượng lạ. Không cung cấp mã OTP, các loại mật khẩu cho bất kỳ người nào biết. Không tham gia đầu tư chứng khoán, tiền ảo,… khi không có kiến thức chuyên môn.
Mọi thông tin về tội phạm, vi phạm pháp luật và vướng mắc cần giải đáp, đề nghị người dân báo ngay cho Công an địa phương.

Nguyễn Minh Thuận